KULLANILAN GEREÇLER
Deneylerimizde kullandığımız malzemeleri aşağıda bulabilirsiniz. Biz bu çalışmalarda sadece öğrenmenin davranışsal sonuçları üzerinde durmayıp, bir sonraki aşamada öğrenmeye etki eden farmakolojik ajanlarla karşılaşan hayvanların beyin yapılarında meydana gelebilecek muhtemel histopatolojik değişiklikleri de incelemek amacındayız. Bu amaçla stereolojik ve elektrofizyolojik çalışmaları da planlarımız arasına aldık. Dolayısıyla çalışmalarımızın ardından, stereolojik ölçümler yapmak amacıyla yedi günlük civcivlerimizin beyinlerini perfüzyon işlemi ile koruma altına alarak çıkarıp saklamaktayız. Bu perfüzyon ve beyin çıkarma işlemlerinin ayrıntılarını ileriki sayfalarda bulacaksınız. Burada genel olarak ne tip araç ve gereçler kullandığımızı sıralamaya çalışalım:
Öğrenme Deneylerinde Kullanılanlar:
-
Methylantrenilate (MetA)
-
Gagalama Boncuğu
-
25x25x25 cm ebatlarında deney kutuları
-
45x45x30 cm ebatlı yaşam idame kutuları
-
40 Watt ampul
-
Flaster
-
Kronometre
-
Serum Fizyolojik (SF)
-
%40'lık formol
-
Heparin
-
Kanul
-
Uygun bir perfüzyon levhası veya tahtası
-
Hemostatlar
-
Çeşitli ebatta cerrahi makaslar
Beyin Çıkarma İşleminde Kullanılanlar:
-
İnce operasyon makası
-
Dişli Cımbız
-
Spanç
-
Kağıt
-
Kurşun Kalem
-
Naylon İp
-
%40 formol
Methylantrenilate (MetA)
Methylentranilate; acı bir tada sahip olduğundan civcivler bu maddeye batırılan boncukları gagaladıklarında tiksinmelerine neden olan, ışığa duyarlı kimyasal bir maddedir. Deneydeki "sakınılması gereken uyaran" olarak bu madde kullanılmaktadır (bkz Yöntem sayfası).
Şekil 1. Kullandığımız Metilantranilat
şişesi. Kokusu feci; kimbilir tadı nasıldır?
Boncuklar
Civcivler, önlerine sunulan küçük parlak cisimleri refleks olarak gagalama eğilimdedirler. Biz de bu deneydeki öğrenmede civcivlerin bu özelliklerinden yararlanıyoruz. Bunun için de metal sopaların uçlarına monte edilmiş boncuklar kullanmaktayız. Bizim tercih ettiğimiz boncuklar, 3 mm çapında, krom ve beyaz renkli boncuklar (Şekil 2). Bu boncuklar yaklaşık 35 cm uzunlukta ince demir çubukların ucuna monte edilmiştir. Beyaz boncuk ile öğretme aşamasında, MetA'a batırılarak civcivlere sakınma öğretilmesi amaçlanmıştır. Krom boncuk ise test , deney ve öğretme aşamalarında sadece suya batırılarak kullanılmıştır (bkz. Yöntem).
Şekil 2. Deneyde öğretmek
amacıyla kullandığımız boncuklar.
25x25x25 cm ebatlarında deney kutusu
Bu kutular, öğretme işlemi için gerekli deney basamakları sırasında civcivleri koymak üzere kullanılmakta. Bu kutular kolaylık açısından, bildiğimiz mukavvadan yapılmıştır. Ancak bazı çalışmalarda pleksiglas kutular da kullanılmaktadır. Pleksiglas şeffaf bir madde olduğundan, hayvanların gözlemlenmesi daha kolay olmaktadır..
Şekil 3. Civicivlerin deney
kutularındaki görünümleri.
45x45x30 cm ebatlı yaşam idame kutuları
Civcivlerimiz deneye başlamadan 1 gün önce labortuvara gelişlerinden, perfüzyon işlemiyle beyinlerinin çıkarılacağı yedinci güne kadar bu kutularda yaşıyorlar. Kutularda civcivlerin temel ihtiyaçlarını (yem ve su) karşılamaları için yeteri kadar ve kolayca ulaşabilecekleri şekilde dizayn edilmiş yemlik ve suluk bulunmaktadır. Kutuların altlarının hergün temizlenmesi önerilmektedir. Ayrıca 27 derece sıcaklığın altına da inilmemesi gerekmektedir.
Şekil 4. Cİvcivlerin yaşadıkları idame
kutuları. Yukaıdan asılan ampullerle ısıtılıp aydınlatılmaktalar.
40 watt ampul
Civcivlerin gerek ısınması için gerekse karanlığa karşı geliştirdikleri stress davranışını en aza indirmek için gerekmektedir. Şekil 4'de görüldüğü gibi yukarıdan 20-30cm kadar havada kalacak şekilde asılan 40 wattlık ampuller yeterli olmaktadır.
Flaster
Deneylere başlamadan önce en çok kafa yorduğumuz konu civcivlerin karışmaması, bunun için de numaralandırma sistemini nasıl yapmamız gerektiğiydi. Hem kolay bulunabildiğinden hem de civcivlerde rahatsızlığa sebep olmadığını gördüğümüzden, tıbbi flaster parçaları kullanmaya karar verdik (Şekil 5).
Şekil 5. Flasterle numaralandırılmış bir
civciv (22 numara)
Kronometre
Kronometre bu deneylerde kullanılan en önemli malzemelerden birisidir. Civcivlerin boncukları gagalama için bekleme süreleri (Latens) ve belli bir süredeki gagalama sayısı gibi değerlerin kaydedilmesi için vazgeçilmezdir. Biz yaptığımız çalışmada standart bir kol saati kronometresi kullandık. Ancak kronometrenin büyük boyutta olup tüm gözlemcilerin latens anını belirleyebilmesi, deneyin sonuçlarının daha doğru olması açısından oldukça avantaj sağlayacaktır.
Serum Fizyolojik
Bilindiği gibi serum fizyolojik (SF), binde beşlik NaCl (sodyumklorür, sofra tuzu) çözeltisinden ibarettir ve vücut sıvıları ile aynı ozmolariteye sahiptir. Bu karışımı hazırlamak için, bir litre distile (damıtık) suya 5 gr NaCl eklenerek karıştırılması yeterlidir. SF, perfüzyonda, kanı vücuttan boşaltma ve yerine dokuları tesbit edici bir madde olarak kullanılan formolün damar yoluna verilerek tüm vücuda dağıtılması için yapılan işlemlerde önemlidir (Bkz. Yöntem).
Şekil 6. Fizyolojik tuz çözeltisi (serum fizyolojik) hazırladığımız karıştırıcı.
% 40 lık Formol
Formol; beyin ve diğer dokuları tesbit etmek için kullanılır. Fiksasyonun amacı, dokuları ölüm sonrası bozulmalardan korumak, uzun süre saklayabilmek ve daha sonra da mikrotomda kaliteli kesitler elde edebilmektir.
Heparin:
Heparin kan pıhtılaşmasını engelleyen maddelerden bir tanesidir. Perfüzyon işlemi sırasında kan damarlarındaki pıhtılaşmaları engellemek ve doku tesbit sıvılarının mümkün olduğunda derin doku bölgelerine ilerlemesini sağlamak amacıyla önceden damar içine heparin uygulanmalıdır. Ayrıca, dokuların mikroskopta incelenmesi sırasında eritrositlerin gözükmesi incelemeyi zorlaştırır. Heparin, incelenecek dokudaki kanın tamamen temizlenmesine yardımcı olarak eritrositlerin damarlarda birikmesini engeller. Böylece kaliteli bir mikroskop incelemesi için önemli bir şart sağlanmış olur.
Kelebek İğne Seti veya Kanül
Perfüzyon işlemi sırasında civcivlerin kalbinin sol ventrikülünden girilerek kan dolaşımına SF ve formol çözeltisi uygulanmalıdır. Bunun için uygun bir araç, kelebek iğne seti veya plastik bir kanüldür. Kanül sol verntriküle yerleştirildikten sonra sağ atriyum kesilerek verilen sıvının damarlar içinde ilerlemesi ve kanın sağ atriyumdan dışarı boşalması sağlanır. Bu şekilde gerçekleştirilen perfüzyon işlemi sırasında, tesbit maddeleri (formol) beyin dokusunun korunmasını sağlayarak mikroskobik incelemeleri mümkün hale getirir (Şekil 7-8).
Şekil 7. Perfüzyon işleminden bir görüntü.
Ayakların havaya kalkma biçimine dikkat ediniz. Bu formolün damarlara
verilmesinden sonra gözlenen ve perfüzyonun kalitesini anlamamızı sağlayan
unsurlardan birisidir.
Perfüzyon Levhası
Perfüzyon işlemi sırasında hayvanın kanının tahliye edilmesi amacıyla kullandığımız delikli bir metal bir levhadır (Şekil 7). Değişik amaçlar için farklı tasarımlar da kullanılabilir.
Hemostat
Perfüzyona alınmak üzere göğüs bölgesi açılan hayvanların göğüs kafesini açık halde tutmak için kullanılan kilit mekanizmasına sahip makasa benzer bir cerrahi alet kullanmaktayız ki, buna "hemostat" denmekte (Şekil 7). Bu aletin asıl kullanım amacı, cerrahi operasyonlar sırasında kanamayı önlemek üzere damarları sıkıştırarak kapamaktır.
Makaslar
Çalışmamızda iki çeşit makas kullanmaktayız. Bunlardan birisi künt uçlu ve kalın, diğeri ise sivri uçlu, ince bir makastır. İnce uçlusu beyni çıkarma işleminde; kalın uçlusu ise göğüs kafesini açma ve kafayı gövdeden ayırma gibi işemlerde kullanılmaktadır.
Şekil 8. Perfüzyonda kullanılan ince
makasla sağ atriumun kesilmesi. Perfüzyon kanülü sol ventriküle
sokulmuştur.
Beyin Çıkarma İşleminde Kullanılanlar
Makas
Yukarıda açıklandığı gibi kullanılmaktadır.
Dişli Cımbız
Kafatası artıklarını temizlemek için kullanıyoruz.
Gazlı Bez
Çıkarılan beyni uygun şekilde paketleyerek formolde bekletmek için kullanmaktayız. Normalde bu işlem için hazır satılan doku kasetleri olmasına rağmen, biz daha ucuz olan bu yöntemi tercih ediyoruz. Paketlemede tek kat olarak kullanılan gazlı beze sarılan beyinler uygun şekilde kurşun kalemle numaralandırıldıktan sonra haftalarca %10'luk formol çözeltisinde saklanabilmektedirler.
Kurşun Kalem
Formolde boyası silinmediği için saklanacak olan beyinlerin numaralandırılması için kullanmaktayız. Beyinler gazlı beze sarılmadan önce, küçük bir kağıt parçasına yazılan hayvan numarası dışarıdan görülecek şekilde yerleştirilerek beyinle beraber paketlenmelidir.
Naylon İp
Saklama amaçlı beyin paketlerini bağlamak için kullanmaktayız.
%40 Formol
İyi bir tesbit maddesi olan formolden hem perfüzyon işleminde, hem de beyinleri incelemeden önce içinde bekletmek amacıyla yararlanmaktayız. Formolün %40'lık çözeltisi piyasada bulunmaktadır ve bu çözelti %100 olarak kabul edilerek, bu stoktan %10'luk sulu çözelti hazırlanır ve bu şekilde kullanılır.
Gereçler
